DEHB Tanısı Kaç Yaşında Konur?
Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB)
DEHB Nedir?
Çocuklarda, ergenlerde ve yetişkinlerde görülebilen ve kişinin genellikle davranışları üzerinde etkileri olan huzursuz hissettirebilen nörogelişimsel bir bozukluktur. Genellikle konsantre olmakta ciddi zorluk yaşatması ile ön plana çıkar. Erken yaşta fark edilebilir. Özellikle okul çağında ortam değişikliği ile birlikte daha belirgin hale gelebilir. Bu anlamda sınıf öğretmenlerine büyük rol düşmektedir.
Ceza almaya yol açabilecek davranışlar sergileyen çocuklarda kötü imaj görülebilir ve kendilerini yalnız kalmış veya dışlanmış hissedebilirler. Teşhisi genellikle 6-12 yaş arasındadır. 4 yaşında bile tanı konulabileceği görülmüştür fakat 4 yaşından önce çok hareketlilik, verilen talimatlara uymaması veya dikkatin kolay dağılması çok görülen hareketler olduğu için tanı koymak zordur. Diğer yandan erken yaşta teşhis edilen bireylerin bile yetişkinlikte problem yaşadığı görülmektedir. Eş zamanlı olarak anksiyete ve uyku bozuklukları görülmektedir. DEHB uzun süren bir bozukluktur ve erken teşhis çocuğun geleceği içinde önemlidir.
DEHB üç alt tipte görülmektedir;
- Dikkat Eksikliği: Çocuğun verilen görevi tamamlamada zorluk yaşaması ve yönergeleri takip edememesidir. Çocuğun dikkatsizce davranması ve dinlemiyormuş gibi kendisini gösterdiği görülmektedir. Zihinsel etkinlik içeren oyunlardan yada içeriklerden kaçınması da dikkat eksikliği yaşamasıyla ilgilidir.
- Hiperaktivite: Aşırı hareketlilik durumudur. Çocuğun her hangi bir şey için sıra beklerken zorluk yaşaması görünebilir. Bulundukları yerde uzun süre kalamamada bunlara dahildir.Karşısındakinin konuşmasını sürekli bölme ve bitmesini bekleyememe davranışları da görülür. Akranlarına göre fazla derecede bu hareketleri gösterir.
- Birleşik Tip: Her iki tipinde bir arada görülmesidir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Nedenleri
- Kişilerin beyinlerinde bir takım olası farklılıklar olduğu bulunmuştur.
Tam anlamı belli olmamakla birlikte, bazı bölgelerin daha büyük veya daha küçük olduğu öne sürülüyor. Bazı kimyasalların tam olarak çalışmadığı ve bu yüzden işlevsel anlamda dengesizlik olabileceği savunulmuştur.
- Ailelerde ortaya çıktığı tespit edilmiştir. ( Genetik )
DEHB’nun genellikle aileden miras alındığı görülmüştür. Ailede DEHB ’na sahip bir bireylerde sıkça görülmektedir.
- Erken doğum.
- Doğum kilosunun düşük olması.
- Hamilelik süresince annenin sigara veya alkol tüketmesi.
- Öğrenme güçlüğü çeken bireylerde yaygın görünse de zihinsel anlamda yeteneğe sahip bireylerde de ortaya çıkmaktadır.
Dikkat Dağınıklığı ve Hiperaktivite Bozukluğunun Semptomları Nedir?
- Her çocukta farklı şiddette göre farklı belirtiler görülebilmektedir. Fakat en sık belirtiler;
- Yerinde oturamama, duramama
- Uyku saatlerinde uyumak istememek veya uyuyamama
- Söz almadan konuşmak ve konuşmaları keserek dahil olmak
- Yüksek sesle ve sürekli konuşmak
- Sürekli kıpırdanma ihtiyacı
Dikkat eksikliği olan çocuk
Dikkat Dağınıklığına Sahip Olan Çocuklarda Görülen Belirtiler
- Verilen görevde veya ödevde yönergeleri takip edememe
- Oynadıkları oyuna odaklamama
- Araç gereçlerini sık sık kaybetmek
- Detayları görememe
- Düzenli görünememe
- Unutkanlık
- İlgileri çok çabuk dağılır
Hiperaktiviteye Sahip Olan Çocuklarda Görülen Belirtiler
- Durmaları gereken yerde duramama
- Oturması gerekse bile oturamama, kıpırdama ihtiyacı
- Oyun oynarken sakin kalamama
- Sürekli koşup, tırmanma dürtüsü
- Fazla konuşma
- Cevap verirken sorunun beklemesini beklememe
- Sürekli bir şeylerle uğraşır halde olma
- Sıra bekleyememe
DEHB Nasıl Tedavi Edilir?
Çocuğunuzdaki belli semptomları çok sık görüyorsanız bir uzmana başvurabilirsiniz. Tedavi genellikle semptomları azaltmaya yönelik seyreder. Çocuğunuzu bu durumdan dolayı günlük hayatta sorunları daha az sıkıntılı hale getirmeyi amaçlar. Genellikle ilaç veya terapi ile tedavi edilir fakat en etkilisi ikisinin de senkron uygulanmasıdır. Terapi için pedagogları, ilaç tedavisi için ise çocuk psikiyatristi tercih etmelisiniz.
DEHB için ilaç grubu; metilfenidat, deksamfetamin, lisdexamfetamine, atomoksetin ve guanfacine. İlaçlar çocuğunuz daha iyi konsantre olmasına ve dürtüselliğini azaltmasına yardımcı olur. Çocuğunuz ilaçlar sayesinde daha sakin hissedebilir fakat ilaç tedavisi kalıcı bir tedavi değildir.
Terapi konusunda ise bu alanda uzman pedagoglar size ve çocuğunuza durumu daha hafifletmek için yardımcı olur. Bu durumla başa çıkma becerisi öğretilebilir. Davranış terapisinde çocuğun ebeveynleri hatta öğretmenleri dahil olabilir ve etkiler tartışılarak anlaşılır hale getirilebilir. Ödül sisteminden yararlanılarak, teşvik edilmek istenen davranışlar sağlanmaya çalışılır. Örneğin yemek yemesi için masada oturmasını küçük ödüllerle teşvik ederek sağlanmanız veya öğretmenin bile küçük övgüleriyle bazı davranışlar teşvik edilir.
Bilişsel davranışçı terapi ile düşünme biçimleri değiştirilerek çocuğunuzun olası sorunlarla başa çıkması öğretilir. Çocuğunuza konuşma terapisi yaparak önce hisleri dolayısıyla davranışları değiştirilir. Sosyal beceri eğitimi ise çocuğa çeşitli rol vererek durumların içine girmesini içeren ve bu şekilde kendisini dışarıdan görerek sosyal hayatta nasıl tepkiler aldığını görmesini sağlayarak davranış biçimini değiştirmeyi hedefler. Bu anlamda alanında uzman kişiler tercih etmeniz en önemli adımdır.
